Een overleg van de Omgevingsraad Schiphol (ORS) leverde woensdag geen akkoord op. De partijen kwamen onder leiding van Hans Alders, in het zogeheten Aldersoverleg, niet tot overeenstemming over de toekomstige groei van de luchthaven. Als Schiphol mét draagvlak onder omwonenden wil groeien, lijkt een pas op de plaats voorlopig de enige mogelijkheid.

Schiphol wil groeien, al hoeft dat de eerste jaren niet eens een forse groei te zijn. Maar de omwonenden van het vliegveld zijn het zat. Ze willen dat de luchthaven in ieder geval tot 2023 niet uitbreidt.

Hans Heerkens, luchtvaarteconoom aan de Universiteit van Twente, verbaast het daarom niet dat het Aldersoverleg woensdag is geklapt. “De belangen lopen zo erg uit elkaar, dat dit een keer kon gebeuren. Door telkens kleine afspraken te maken, werd er telkens voortgemodderd.”

Schiphol moet even pas op de plaats maken en op maximaal 500.000 jaarlijkse vliegbewegingen (starts en landingen) blijven zitten, zegt Matt Poelmans, woordvoerder namens de Bewoners Omgeving Schiphol. Vorig jaar zat Schiphol op 496.000 vliegbewegingen, waardoor Schiphol bijna op het maximum zit. “We moeten even de tijd nemen. Daarom was ook ons voorstel: neem nu niet een voorschot op groei, want dat kun je niet uitleggen”, zegt Poelmans.

Pas op de plaats is niet eens zo verkeerd

Dat Schiphol even een pas op de plaats moet maken, hoeft volgens Jaap de Wit, luchtvaarteconoom en voormalig adviseur van het ministerie van Infrastructuur, niet eens zo verkeerd te zijn. “Op korte termijn kan een limitering van het aantal vliegbewegingen een stuk discipline brengen. In het verleden was het zo dat luchtvaartmaatschappijen veel slots (recht om te vliegen op een luchthaven, red.) wilden. Dan vroegen ze zich af of er voor de elfde keer op een dag naar Barcelona gevlogen moest worden”, zegt hij.

Met het beperken van het aantal slots kunnen luchtvaartmaatschappijen niet meer zomaar overal heen vliegen. Ze zullen goed moeten nadenken welke vluchten daadwerkelijk belangrijk zijn, want er is dan geen onbeperkte groei meer mogelijk.

Toch denkt De Wit niet dat het goed voor de ontwikkeling van het luchtlijnennet van Schiphol is als het aantal vliegbewegingen nooit meer groter mag worden dan 500.000. “Parijs staat klaar om de nieuwe bestemmingen van Air France-KLM voor haar rekening te nemen. Door het beperkte aantal slots gaan maatschappijen een hogere prijs voor een ticket vragen.”

Dit kan volgens De Wit als gevolg hebben dat reizigers die Schiphol gebruiken voor een overstap hun heil zullen zoeken op luchthavens die goedkoper zijn. Daarmee zou Schiphol zijn rol als een van de belangrijkste vliegvelden van Europa verliezen. “Dat zou kunnen betekenen dat je niet meer rechtstreeks vanaf Schiphol naar Peking zou kunnen vliegen, maar dat je tussendoor moet overstappen op een luchthaven waar vandaan je dan wel naar Peking kunt vliegen.”

‘Duidelijk maken hoe belangrijk Schiphol is’

Om luchtvaartmaatschappijen de mogelijkheid te bieden om te vliegen naar steden die in economisch opzicht in opkomst zijn, wil Schiphol dus groeien en meer toestaan dan de 500.000 vliegbewegingen waar de luchthaven nu al bijna op zit. Als die groei wordt tegengehouden, is Schiphol bang de positie van belangrijk knooppunt te verliezen aan luchthavens die nieuwe vluchten wel een plek willen geven.

“We gaan met elk instrument dat we hebben duidelijk maken hoe belangrijk Schiphol voor Nederland is. Dan praat je over verbindingen met Europa, andere continenten en economische centra”, zegt Schiphol-topman Dick Benschop.

Poelmans verzet zich namens de omwonenden niet helemaal tegen groei. Op dit moment wel, maar vanaf 2023 verandert dat standpunt mogelijk. Dat is het jaar waarin de herindeling van het luchtruim klaar moet zijn. Dit betekent dat vliegtuigen dan mogelijk andere routes gaan vliegen.

“Dat betekent dat Schiphol twee of drie jaar een pas op de plaats moet maken. In die tijd kunnen we afspraken maken over hoe Schiphol zich verder kan ontwikkelen. We willen zeker doorpraten, maar niet onder de druk van: we moeten akkoord gaan.”

Benschop pleit voor beperkte groei

Die paar jaar stilstand betekent voor Schiphol achteruitgang en dus pleit Benschop voor “beperkte en gematigde” groei. “Zonder dat we het met een getal kunnen invullen, willen we een concept van beperkte groei. Die gematigde groei moet jaarlijks zijn en niet in een grote bak worden gestopt voor over zoveel jaar. Als we dat elk jaar doen en op een lager tempo, dan kan de vlootvernieuwing sneller gaan dan de groei van het aantal vliegbewegingen. Door de vloot van vliegtuigen te vernieuwen, worden overvliegende toestellen stiller en dat is dan een win-winsituatie.”

Alders betwijfelt of bewoners iets merken van het stiller worden van vliegtuigen. “Inmiddels worden de belangrijkste banen van Schiphol zonder enige onderbreking gebruikt. Omwonenden horen het verschil tussen 70 decibel en 75 decibel niet meer als de vliegtuigen constant overkomen. Daardoor zeggen ze nu: ‘Ik kan het verschil niet meer horen, gooi de uitbreidingsplannen maar in de prullenbak.'”

Als voorbeeld noemt Alders de bewoners uit Aalsmeer, dat tegen Schiphol aanligt. “Er was daar altijd begrip voor het vliegverkeer. Maar praat nu eens met diezelfde mensen en ze zeggen dat het volume zodanig is, dat het mooi is geweest. Ze kunnen het niet meer hebben.”

‘Overheid heeft lang genoeg achterover geleund’

Luchtvaarteconoom Heerkens denkt dat het goed is dat de politiek nu de regie neemt over de toekomst van Schiphol. Wel begrijpt hij waarom dat nog niet eerder is gebeurd. “Er zijn telkens verschillende coalities met wisselende belangen.”

Ook De Wit noemt het goed dat de minister nu weer aan zet is. “De overheid heeft te lang achterover geleund. De Alderstafel zou het allemaal wel regelen. Dat werkte als een soort verdoving en daar moet de overheid nu uit ontwaken.”

Verandering van ‘bestuurlijke tijdgeest’

De “bestuurlijke tijdgeest” is volgens Alders ook veranderd. In 2008 was die nog heel anders dan nu. Volgens hem willen regionale bestuurders niet meer opdraaien voor het oplossen van het probleem.

Als die wethouders van gemeenten en provinciebestuurders gevraagd wordt hoeveel Schiphol de komende jaren moet groeien, zeggen ze volgens Alders: “Ja, wacht even, beantwoord die vraag eerst eens zelf.”

“Daarna zijn ze vervolgens best bereid om te praten over of het een verstandig besluit is. Op dit moment hebben de gemeenten en provincies het gevoel alsof ze de problemen van het Rijk aan het oplossen zijn”, aldus Alders.

Het is nu aan minister Van Nieuwenhuizen om te laten weten welke richting Schiphol op moet, waarna de betrokken partijen daar vast wel over willen meedenken. Maar een onbeperkte groei zit er voor Schiphol vermoedelijk niet in.